Chỉ trong vài năm, nước ta đã “leo” thẳng vào top 10 những quốc ô nhiễm nghiêm trọng nhất trong khu vực Châu Á. Sự tăng tốc về vị trí thứ hạng gây hoang mang cộng đồng vì chỉ số ô nhiễm các chỉ tiêu không ngừng gia tăng.
1. Đô thị hóa và những tác động đến môi trường không khí
Vào thời bao cấp, nước ta chủ yếu sử dụng xe đạp, xích lô cho những chuyến đi dài, thời ấy có rất ít hộ gia đình sắm cho mình những chiếc ô tô. Hiện nay, chúng ta chứng kiến bước chuyển đổi chóng mặt từ sử dụng phương tiện thô sơ sang chiếc ô tô đắt đỏ thể hiện đẳng cấp và điều kiện sống từng người.
Đô thị hóa ập đến một cách bất ngờ không chỉ tăng giá trị tài sản của con người thì nhu cầu sống cũng là yếu tố quan trọng cũng dần được thăng cấp.
Thế nhưng, chính những biểu tượng giàu có, cuộc sống xa hoa ấy lại đánh đổi môi trường là nguyên nhân khiến chất lượng không khí giảm nhanh. Có một nghịch lý, mọi người ghét ô nhiễm nhưng chính họ lại tác động đáng kể vào quá trình phá hủy môi trường sống của chính mình.
Những bước tăng trưởng kinh tế đều đặn giúp Việt Nam trở thành quốc gia đang phát triển nổi bật nhất tại khu vực Đông Nam Á. Từ nước có mức thu nhập thấp lên mức thu nhập trung bình. Bước phát triển ngoạn mục ấy khiến các chỉ số bụi và khí thải tại các đô thị ngày càng tăng cao.
Ô nhiễm không khí là điều tất yếu, một số nước vẫn chấp nhận ô nhiễm để tăng lợi ích kinh tế, còn một số khác lại thành công vừa tạo ra nền kinh tế phát triển vừa bảo vệ môi trường xung quanh. Ví dụ, Trung Quốc từ nước có mức thu nhập trung bình đến mức thu nhập cao.
2. Vì sao ô nhiễm không khí tập trung nhiều ở đô thị?
Tình trạng ô nhiễm không khí thường tập trung tại các vùng đô thị lớn là do mật độ dân cư và hoạt động kinh tế cao. Cụ thể, có một số nguyên nhân chính sau:
- Phương tiện giao thông dày đặc: Lượng xe máy, ô tô, xe tải… trong đô thị rất lớn, đặc biệt trong giờ cao điểm. Khí thải từ động cơ đốt trong (CO, NOx, bụi mịn PM2.5, VOCs…) là nguồn gây ô nhiễm chủ yếu.
- Hoạt động công nghiệp và xây dựng: Các nhà máy, khu công nghiệp, công trình xây dựng trong hoặc gần đô thị thải ra bụi, khói, và các khí độc hại.
- Mật độ dân cư cao: Nhu cầu năng lượng, sinh hoạt, nấu nướng, đốt rác, điều hòa… tạo thêm nguồn phát thải.
- Thiếu mảng xanh và khả năng khuếch tán khí kém: Nhiều tòa nhà cao tầng và ít cây xanh khiến không khí khó lưu thông, chất ô nhiễm bị “giữ lại” trong khu vực.
- Điều kiện khí tượng và địa hình: Một số đô thị nằm trong thung lũng hoặc khu vực ít gió, khiến khói bụi không thể phát tán ra ngoài.
- Ô nhiễm không khí ở đô thị là hệ quả tổng hợp của quá trình đô thị hóa nhanh, giao thông đông đúc, hoạt động sản xuất, xây dựng mạnh mẽ nhưng chưa đi kèm với biện pháp kiểm soát và quy hoạch môi trường phù hợp.
3. Làm gì để giảm ô nhiễm không khí?
Giảm ô nhiễm không khí cần sự phối hợp đồng bộ giữa nhà nước, doanh nghiệp, cộng đồng, cá nhân. Mỗi hành động nhỏ, từ việc không đốt rác đến sử dụng phương tiện xanh, đều góp phần bảo vệ bầu không khí chung. Dưới đây là một số hành động nhằm giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí:
Đối với cá nhân và cộng đồng
- Hạn chế sử dụng phương tiện cá nhân, ưu tiên xe buýt, tàu điện, đi bộ hoặc xe đạp.
- Bảo dưỡng định kỳ xe máy, ô tô để giảm khí thải.
- Sử dụng năng lượng sạch trong sinh hoạt, như bếp điện, năng lượng mặt trời thay cho than, củi, gas.
- Trồng cây xanh quanh nhà, trong khu dân cư để hấp thu CO₂ và bụi.
- Phân loại và xử lý rác thải đúng cách, không đốt rác ngoài trời.
- Tiết kiệm điện, giảm tải cho các nhà máy nhiệt điện than.
Đối với hoạt động sản xuất công nghiệp
- Lắp đặt hệ thống, thiết bị xử lý khí thải: Cyclone, lọc túi vải, tháp hấp thụ, lọc tĩnh điện (ESP)…
- Thay thế nhiên liệu hóa thạch bằng năng lượng sạch: khí tự nhiên, điện, năng lượng tái tạo.
- Tự động hóa và tối ưu quy trình sản xuất để giảm phát thải.
- Quản lý bụi và hơi dung môi trong nhà máy, đặc biệt là các ngành sơn, xi mạ, luyện kim, xi măng.
- Giám sát khí thải liên tục (CEMS) và công khai dữ liệu cho cơ quan quản lý môi trường.
Đối với hoạt động xây dựng và giao thông
- Che chắn, tưới nước, hạn chế bụi tại công trình xây dựng.
- Sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường.
- Phát triển hệ thống giao thông công cộng hiện đại, khuyến khích xe điện, xe hybrid.
- Thiết lập vùng cấm hoặc hạn chế xe tải, xe cũ, xe diesel trong khu vực trung tâm đô thị.
Trên đây là một số thông tin về hiện trạng ô nhiễm không khí ở Việt Nam và một số giải pháp giảm thiểu tình trạng ô nhiễm. Các bạn có thể tham khảo thêm các tin tức khác về môi trường tại chuyên mục TIN TỨC của website: congtyxulynuocthai.vn, xin cảm ơn.
