Ở nước ta có 5 ngành công nghiệp trọng điểm như nhiệt điện than, sản xuất thép, sản xuất xi măng, hóa dầu và hóa chất. Mỗi ngành công nghiệp tạo ra nhiều giá trị to lớn với nhiều đặc trưng lớn. Tuy nhiên, một số ngành bắt đầu cắt giảm phát thải ô nhiễm không khí, tiết kiệm năng lượng khá hiệu quả.
1. Ngành công nghiệp năng lượng (nhiệt điện than, dầu khí)
Nhiệt điện than ở nước ta thường ưu tiên sử dụng than antraxit trong quá tình đốt cháy. Được biết, loại than này hình thành khá nhiều tro, độ cháy thấp, chứa nhiều tạp chất khiến hiệu suất cháy không được cao. Ngoài ra, ngành côn
- Phát thải khí độc hại lớn:: Nhiệt điện than và dầu khí thải ra một lượng lớn khí SO₂ (lưu huỳnh dioxit), NOx (oxit nitơ) và CO₂ (carbon dioxit) gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng.
- Các khí này là nguyên nhân chính của mưa axit, sương mù quang hóa và biến đổi khí hậu.
- Tạo bụi mịn PM2.5 và PM10: Quá trình đốt cháy nhiên liệu sinh ra bụi mịn, dễ dàng xâm nhập vào hệ hô hấp, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người.
- Phát sinh kim loại nặng và dioxin/furan: Tro bay và khí thải có thể chứa thuỷ ngân, chì, cadimi và các hợp chất độc hại khác gây tác hại lâu dài đến môi trường và con người.
- Quy mô phát thải lớn, liên tục: Các nhà máy điện hoạt động gần như liên tục, phát thải mỗi ngày hàng ngàn tấn khí thải, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng không khí khu vực xung quanh.
- Hiệu suất công nghệ thấp, lạc hậu: Nhiều nhà máy sử dụng công nghệ cũ, thiếu hệ thống xử lý khí thải hiện đại dẫn đến hiệu quả xử lý thấp.
Biện pháp khắc phục ô nhiễm không khí từ ngành năng lượng
Dưới đây là một số biện pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm không khí từ ngành công nghiệp năng lượng:
- Chuyển đổi sang năng lượng sạch: Giảm dần sự phụ thuộc vào than và dầu mỏ, tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió, thuỷ điện nhỏ, sinh khối…
- Cải tiến công nghệ đốt và thiết bị lọc khí: Áp dụng các công nghệ hiện đại như lọc bụi tĩnh điện, khử lưu huỳnh (FGD), khử NOx bằng amonia (SCR/SNCR), giúp giảm phát thải đáng kể.
- Giám sát khí thải tự động liên tục: Yêu cầu lắp đặt hệ thống giám sát khí thải liên tục, truyền dữ liệu về cơ quan chức năng để kiểm soát chặt chẽ.
- Tăng cường kiểm tra, xử phạt nghiêm vi phạm: Thực hiện thanh tra định kỳ, xử lý nghiêm các nhà máy không tuân thủ quy định về môi trường.
- Định hướng phát triển bền vững: Lập quy hoạch ngành năng lượng gắn với bảo vệ môi trường, ưu tiên các công nghệ phát thải thấp trong các dự án mới.
2. Ngành công nghiệp luyện kim
Xếp thứ hai trong danh sách các ngành công nghiệp gây ô nhiễm môi trường không khí nặng nề là ngành công nghiệp luyện kim, nguyên nhân là do:
- Phát thải bụi kim loại và bụi mịn (PM10, PM2.5): Trong quá trình nghiền, nung chảy, đúc… sinh ra lượng lớn bụi mịn và bụi kim loại (sắt, mangan, chì…), ảnh hưởng nghiêm trọng đến hô hấp của con người.
- Thải ra khí độc hại: Quá trình đốt than, coke, và xử lý quặng thải ra nhiều khí độc như SO₂, NOx, CO, CO₂, ảnh hưởng đến sức khỏe và gây hiệu ứng nhà kính.
- Phát sinh hợp chất hữu cơ bay hơi (VOC) và dioxin/furan: Một số công đoạn như xử lý bề mặt kim loại có thể tạo ra VOC và dioxin — những chất độc bền vững trong môi trường và ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ nội tiết.
- Sử dụng nhiên liệu hóa thạch: Việc đốt nhiên liệu như than đá, dầu FO góp phần làm tăng lượng khí nhà kính và khói đen, đặc biệt trong các lò luyện truyền thống.
- Không kiểm soát tốt khí thải: Nhiều nhà máy chưa đầu tư đầy đủ hệ thống xử lý khí thải, hoặc vận hành không hiệu quả, làm ô nhiễm lan rộng ra môi trường xung quanh.
Biện pháp khắc phục ô nhiễm không khí trong ngành luyện kim
Dưới đây làột số biện pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm không khí ngành luyện kim:
- Lắp đặt hệ thống xử lý khí thải đạt chuẩn: Cyclone + Lọc túi vải hoặc lọc tĩnh điện (ESP): để xử lý bụi. Tháp hấp thụ, tháp rửa khí (scrubber): để xử lý SO₂, NOx. Thiết bị hấp phụ than hoạt tính: để xử lý VOC, dioxin.
- Chuyển đổi nhiên liệu sạch: Ưu tiên dùng điện, khí thiên nhiên (LNG) hoặc năng lượng tái tạo thay thế than đá hoặc dầu FO.
- Cải tiến công nghệ luyện kim: Áp dụng công nghệ luyện hồ quang điện thay cho lò cao truyền thống. Tự động hóa dây chuyền, tối ưu năng lượng. Tăng cường kiểm tra, giám sát môi trường: Lắp quan trắc khí thải tự động liên tục (CEMS). Báo cáo dữ liệu cho cơ quan chức năng.
- Trồng cây xanh, tạo vùng đệm sinh thái: Giảm phát tán bụi, cải thiện vi khí hậu khu vực quanh nhà máy.
- Đào tạo và nâng cao ý thức cho công nhân và doanh nghiệp: Về tác hại của ô nhiễm không khí và trách nhiệm bảo vệ môi trường.
3. Ngành sản xuất xi măng
Nguồn nguyên liệu dùng đất sét, đá vôi để sản xuất xi măng. Trong điều kiện nhiệt độ hơn 1400 độ C, hỗn hợp nguyên liệu tạo thành clinker. Sau đó, nó được nghiền chung với thạch cao hình thành xi măng.
Trong quá trình phối trộn, bụi xi măng sản sinh khá nhiều. Người ta thường dùng phương pháp xử lý bằng thiết bị cyclon kết hợp với lắng bụi tĩnh điện. Theo đánh giá, ngành xi măng có mức độ phát thải CO2 lớn và tiêu thụ năng lượng lớn nhất.
- Phát thải bụi lớn: Trong quá trình khai thác, nghiền nguyên liệu (đá vôi, đất sét…) và vận chuyển, lượng bụi mịn (PM2.5, PM10) phát sinh rất nhiều. Lò nung clinker và các công đoạn đóng bao, xuất xi măng cũng là nguồn phát tán bụi ra môi trường nếu không được kiểm soát chặt.
- Khí thải độc hại từ lò nung: Lò nung xi măng sử dụng nhiên liệu hóa thạch (than đá, dầu FO, RDF…), tạo ra khí thải chứa SO₂, NOx, CO và một lượng CO₂ rất lớn – là khí nhà kính gây biến đổi khí hậu. Ngoài ra còn có thể phát sinh các hợp chất hữu cơ bay hơi (VOC), dioxin/furan nếu đốt rác làm nhiên liệu.
- Tiêu thụ năng lượng lớn: Ngành xi măng tiêu thụ lượng điện và nhiệt rất cao, gián tiếp làm tăng phát thải từ các nhà máy điện hóa thạch.
- Ô nhiễm thứ cấp do vận chuyển và lưu trữ nguyên liệu: Các hoạt động như vận chuyển nguyên liệu bằng xe tải, bốc dỡ, lưu kho… cũng tạo ra bụi và khí thải động cơ gây ô nhiễm thứ cấp.
Biện pháp khắc phục ô nhiễm không khí từ ngành xi măng
Dưới đây là một số biện pháp giúp khắc phục tình trạng ô nhiễm không khí từ ngành sản xuất xi măng:
- Lắp đặt hệ thống xử lý khí thải hiện đại: Sử dụng lọc bụi tĩnh điện (ESP), lọc bụi tay áo (baghouse) hoặc lọc bụi cyclone đa cấp để giảm phát thải bụi. Lắp đặt tháp hấp thụ khí SO₂ bằng vôi hoặc SCR/ SNCR để xử lý NOx.
- Tối ưu hóa công nghệ sản xuất: Ứng dụng công nghệ lò quay tiên tiến có khả năng giảm tiêu hao nhiệt năng và giảm phát thải. Tái sử dụng nhiệt thải để phát điện và tiết kiệm năng lượng.
- Kiểm soát nhiên liệu đốt: Chuyển sang sử dụng nhiên liệu sạch hơn (RDF chất lượng cao, khí sinh học, biomass). Kiểm soát chặt nguồn rác thải nếu đốt rác thay thế nhiên liệu để tránh phát sinh khí độc hại.
- Quản lý vận hành và giám sát liên tục: Áp dụng hệ thống quan trắc khí thải tự động (CEMS) để theo dõi liên tục các thông số như bụi, NOx, SO₂, CO. Đảm bảo công tác bảo trì hệ thống xử lý khí thải đúng định kỳ.
- Xây dựng vành đai cây xanh và kiểm soát bụi ngoài trời: Thiết kế khu vực chứa nguyên liệu kín hoặc có hệ thống phun sương dập bụi. Trồng cây xanh tạo vành đai chắn bụi và hấp thu CO₂ quanh nhà máy.
4. Ngành công nghiệp sản xuất hóa chất
Ngành công nghiệp sản xuất hóa chất cũng là một trong những ngành gây ô nhiễm môi trường không khí nghiêm trọng. Nguyên nhân ngành công nghiệp hóa chất gây ô nhiễm không khí nặng nề:
- Phát thải khí độc hại: Các quá trình sản xuất và phản ứng hóa học thường phát sinh khí độc như: SO₂, NOx, CO, NH₃, HCl, VOCs (hợp chất hữu cơ dễ bay hơi),… Những khí này ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người và góp phần tạo mưa axit, ô nhiễm tầng ozon.
- Tạo ra bụi hóa chất và hạt mịn (PM2.5, PM10): Bụi phát sinh từ quá trình nghiền, trộn, sấy, đóng gói hóa chất. Các hạt mịn này dễ xâm nhập vào hệ hô hấp và gây ra các bệnh phổi mãn tính.
- Hơi dung môi và hóa chất bay hơi: Sử dụng nhiều dung môi hữu cơ như toluene, methanol, acetone… dễ bay hơi và phát tán ra không khí gây ô nhiễm. Đây là nguồn phát thải chính của VOCs – tác nhân gây tạo ozon tầng thấp và khói quang hóa.
- Rò rỉ từ hệ thống thiết bị: Hệ thống đường ống, van, bồn chứa nếu không được bảo trì kỹ sẽ rò rỉ khí hóa chất ra môi trường. Khí phát tán có thể tích tụ tạo thành vùng ô nhiễm cục bộ.
- Cháy nổ và sự cố hóa chất: Tai nạn trong sản xuất hoặc lưu trữ hóa chất có thể gây cháy nổ, phát sinh khói độc, làm ô nhiễm không khí nghiêm trọng trong khu vực rộng lớn
Biện pháp khắc phục ô nhiễm không khí từ ngành hóa chất
Dưới đây là một số biện pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm không khí từ ngành công nghiệp sản xuất hóa chất:
- Lắp đặt hệ thống xử lý khí thải đạt chuẩn: Sử dụng các công nghệ như: hấp phụ than hoạt tính, hấp thụ bằng dung dịch, đốt xúc tác, buồng đốt VOCs, lọc túi vải, cyclon, venturi scrubber,… tùy theo loại khí ô nhiễm.
- Tự động hóa và khép kín quy trình sản xuất: Giảm thiểu phát tán khí thải bằng cách đóng kín các thiết bị, quy trình, đồng thời kiểm soát nồng độ khí thải ngay tại nguồn phát.
- Sử dụng nguyên liệu thân thiện hơn: Chuyển đổi sang sử dụng hóa chất ít độc hại, ít bay hơi hoặc dung môi sinh học có khả năng phân hủy tự nhiên.
- Giám sát khí thải liên tục : Lắp đặt hệ thống quan trắc khí thải tự động liên tục để theo dõi, cảnh báo khi có nguy cơ vượt ngưỡng.
- Bảo trì, kiểm tra định kỳ thiết bị: Đảm bảo không có rò rỉ và sự cố phát sinh trong hệ thống sản xuất và lưu trữ hóa chất.
- Huấn luyện an toàn và ứng phó sự cố: Đào tạo nhân viên về an toàn hóa chất, phòng cháy chữa cháy và quy trình xử lý khi có rò rỉ khí độc hoặc sự cố bất ngờ.
- Quy hoạch khu công nghiệp hợp lý: Đặt nhà máy hóa chất xa khu dân cư, đảm bảo khoảng cách an toàn và có vành đai cây xanh để giảm phát tán khí độc ra môi trường xung quanh.
5. Ngành công nghiệp dệt nhuộm và may mặc
Ngành công nghiệp dệt nhuộm và may mặc cũng là tác nhân gây ô nhiễm môi trường không khí do những nguyên nhân sau đây:
- Phát thải khí độc hại từ quá trình xử lý vải: Các công đoạn như tẩy trắng, nhuộm, giặt và hoàn tất vải thường sử dụng nhiều hóa chất như clo, formandehit, acid acetic, NH₃, VOCs (hợp chất hữu cơ bay hơi)… Khi gặp nhiệt độ cao hoặc phản ứng hóa học, các hóa chất này bay hơi tạo thành khí độc phát tán ra môi trường.
- Sử dụng nhiên liệu hóa thạch: Lò hơi trong nhà máy dệt nhuộm thường đốt dầu DO, FO hoặc than đá để tạo hơi nước, phát sinh khí CO₂, CO, NOx, SOx và bụi mịn (PM2.5, PM10).
- Khí thải có mùi hôi và ảnh hưởng đến sức khỏe: Một số chất như sunfua hydro (H₂S), amoniac (NH₃), VOCs không chỉ gây mùi khó chịu mà còn ảnh hưởng đến hệ hô hấp của người dân quanh khu vực.
- Thiếu hệ thống xử lý khí thải đạt chuẩn: Nhiều cơ sở dệt nhuộm không đầu tư đúng mức cho hệ thống xử lý khí thải hoặc vận hành không đúng kỹ thuật, khiến khí độc phát tán trực tiếp ra không khí.
Biện pháp khắc phục ô nhiễm không khí trong ngành dệt nhuộm
- Lắp đặt hệ thống xử lý khí thải phù hợp: Sử dụng các công nghệ như hấp thụ bằng than hoạt tính, hấp phụ bằng dung dịch NaOH, tháp rửa khí (scrubber), buồng đốt thứ cấp, lọc bụi túi vải. Đối với lò hơi, cần lắp đặt hệ thống khử bụi tĩnh điện, khử SOx/NOx bằng phương pháp ướt hoặc xúc tác.
- Sử dụng nhiên liệu sạch và tiết kiệm năng lượng: Thay thế than đá, dầu FO bằng khí thiên nhiên (CNG/LNG), sinh khối (biomass), điện hoặc hơi nước từ nguồn tái tạo. Tối ưu hóa quy trình sản xuất để giảm tiêu thụ nhiên liệu.
- Thay đổi hóa chất thân thiện môi trường: Sử dụng hóa chất có khả năng bay hơi thấp, ít độc hại, đạt tiêu chuẩn an toàn quốc tế. Áp dụng công nghệ nhuộm không nước hoặc nhuộm ở nhiệt độ thấp.
- Quan trắc và giám sát khí thải liên tục: Lắp đặt hệ thống quan trắc khí thải tự động (CEMS) để theo dõi liên tục nồng độ các khí gây ô nhiễm. Kết nối dữ liệu với cơ quan chức năng để đảm bảo tính minh bạch và kịp thời xử lý vi phạm.
- Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường: Đào tạo nhân viên nhà máy hiểu và tuân thủ quy trình xử lý khí thải. Tăng cường kiểm tra, xử phạt nghiêm các cơ sở không tuân thủ quy định môi trường.
Trên đay là một số thông tin về 5 ngành công nghiệp nỗ lực xử lý khí thải, nếu bạn đang có kế hoạch thi công, lắp đặt hệ thống xử lý khí thải cho nhà xưởng, cơ sở sản xuất của mình, hãy liên hệ trực tiếp Zalo/Hotline: 0938.857.768 để được tư vấn thông tin chi tiết hơn.
