Xử lý khí thải làng nghề đang trở thành một trong những vấn đề môi trường cấp thiết hiện nay. Sự phát triển mạnh mẽ của các làng nghề truyền thống tuy góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương, nhưng đồng thời cũng phát sinh lượng lớn khí thải độc hại nếu không được kiểm soát hiệu quả. Các hoạt động như nhuộm vải, sản xuất gốm sứ, chế biến thực phẩm, tái chế kim loại… đều tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm không khí nghiêm trọng. Do đó, việc đầu tư và triển khai các hệ thống xử lý khí thải làng nghề là giải pháp bền vững nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và gìn giữ môi trường sống.
1. Ô nhiễm không khí từ các làng nghề
Theo đánh giá sơ bộ, ô nhiễm không khí tại làng nghề không ngừng gia tăng, nhất là làng nghề tái chế, cơ khí, chế biến vật liệu xây dựng. Ô nhiễm chủ yếu là không khí, bụi, tiếng ồn trong các giai đoạn khai thác, chế biến, đốt than, đúc kim loại, gia công nhựa,… với các thông số như SO2, CO, NO2, bụi,… Hầu hết, các thành phần ô nhiễm ở làng nghề đều vượt quá quy chuẩn cho phép.
Lấy ví dụ, các nhà máy sản xuất giấy có quy mô nhỏ nên không thể kiểm soát hết khí thải và họ ngày càng đốt nhiều thứ gây ô nhiễm hơn mà vẫn chưa lắp đặt hệ thống để xử lý khí thải. Còn những làng nghề đúc nhôm lại thường xuyên sử dụng chất chảy nhôm chứa nhiều chì, bụi chì tỏa ra khắp mọi nơi.
Ô nhiễm không khí diễn ra nghiêm trọng ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP. HCM, đặc biệt ở khu vực miền Bắc tập trung rất nhiều làng nghề tái chế.
Các làng nghề tái chế có vai trò quan trọng trong việc tái sử dụng chất thải vừa giúp giảm lượng chất thải công nghiệp và sinh hoạt ra ngoài môi trường vừa nâng cao hiệu quả kinh tế trong quá trình sản xuất.
Tuy nhiên các cơ sở tái chế có quy mô nhỏ còn dùng công nghệ lạc hậu, thiếu sự liên kết, kiểm soát chặt chẽ về việc sử dụng vật liệu đốt thiếu kiểm soát nên phát sinh rất nhiều khí thải độc hại.
2. Biện pháp xử lý khí thải ô nhiễm làng nghề
Làng nghề rất đa dạng về loại hình sản xuất, kinh doanh và quy mô, tùy vào tính chất, thành phần và mức độ ô nhiễm tại mỗi khu làng nghề mà các đơn vị xử lý sẽ thiết kế công nghệ xử lý phù hợp. Dưới đây là một số biện pháp xử lý khí thải ô nhiễm tại các khu làng nghề.
2.1. Sử dụng cyclon
Cyclon hoạt động dựa trên nguyên lý lực ly tâm: Khi dòng khí thải mang bụi đi vào thân thiết bị theo phương xoáy tròn, các hạt bụi (do có khối lượng lớn hơn không khí) sẽ bị văng ra ngoài thành thiết bị. Sau đó, bụi rơi xuống đáy Cyclon, còn khí sạch đi lên và thoát ra ngoài.
Cyclon thường được dùng để tách sơ cấp bụi, sau đó kết hợp với thiết bị xử lý tinh như:
- Cyclon + lọc túi vải: Đạt hiệu quả lọc bụi cao >95%.
- Cyclon + tháp hấp thụ: Dùng khi khí thải chứa cả bụi và khí độc (SO₂, HCl…).
- Cyclon + hấp phụ than hoạt tính: Dùng cho làng nghề có mùi (sơn, thực phẩm…).
2.2. Sử dụng tháp hấp thụ
Tháp hấp thụ (Scrubber) xử lý khí thải bằng cách cho khí ô nhiễm tiếp xúc trực tiếp với dung dịch hấp thụ (thường là nước hoặc hóa chất). Chất ô nhiễm trong khí thải sẽ hòa tan hoặc phản ứng với dung dịch → bị loại bỏ. Quá trình diễn ra trong môi trường tiếp xúc ướt (đệm, vòi phun, khay phân phối nước…).
Tháp hấp thụ dùng để xử lý khí thải chứa khí axit hoặc kiềm: SO₂, HCl, Cl₂, NH₃, NOx…
Ứng dụng: Trong việc tái chế kim loại (đặc biệt là nhôm, chì): khí axit và bụi, dệt nhuộm: khí clo, SO₂, chế biến thực phẩm, chế biến nông sản: khí NH₃, H₂S, mùi hôi.
2.3. Sử dụng tháp hấp phụ
Tháp hấp phụ hoạt động dựa trên nguyên lý: Các chất ô nhiễm trong khí thải sẽ bám vào bề mặt của vật liệu hấp phụ (thường là than hoạt tính) khi dòng khí đi qua. Quá trình này giúp giữ lại các hợp chất độc hại, mùi hôi hoặc VOCs trước khi thải khí ra môi trường\
Tháp hấp phụ dùng để xử lý các loại khí thải có chứa hợp chất hữu cơ bay hơi (VOCs), dung môi, mùi hôi tại các khu làng nghề như:
- Làng nghề sơn, gò hàn, in ấn (xử lý mùi sơn, VOCs).
- Làng nghề chế biến thực phẩm, hải sản, da giày (xử lý mùi hữu cơ).
- Làng nghề dệt nhuộm (xử lý mùi thuốc nhuộm, dung môi).
2.4. Sử dụng thiết bị lọc bụi túi vải
Lọc bụi túi vải (hay còn gọi là lọc bụi kiểu tay áo) là thiết bị sử dụng các túi vải làm bằng sợi chịu nhiệt, chịu bụi để giữ lại các hạt bụi trong khí thải. Khí thải khi đi qua hệ thống sẽ được lọc sạch bụi trước khi thoát ra môi trường.
Nguyên lý hoạt động:
- Khí thải mang bụi được quạt hút đưa vào buồng lọc.
- Khi đi qua các túi vải, bụi sẽ bị giữ lại trên bề mặt vải.
- Khí sạch đi qua túi và thoát ra ngoài.
- Bụi bám trên túi được rũ xuống định kỳ bằng khí nén hoặc rung lắc cơ học → thu gom vào phễu bụi.
Thiết bị lọc bụi túi vải thường được ứng dụng tại các khu làng nghề như:
- Làng nghề chế biến gỗ: xử lý bụi mùn cưa, bụi gỗ mịn.
- Làng nghề sản xuất vật liệu xây dựng: xử lý bụi từ lò nung, trạm nghiền.
- Làng nghề tái chế kim loại: xử lý bụi khói hàn, bụi kim loại nặng.
- Làng nghề dệt, may, in ấn: loại bỏ sợi vải, bụi vải trong không khí.
2.5. Sử dụng thiết bị lọc bụi tĩnh điện
Là thiết bị một thiết bị dùng để tách và thu bụi ra khỏi khí thải bằng cách sử dụng điện trường cao áp.
Nguyên lý hoạt động
- Dòng khí thải chứa bụi đi qua vùng có điện trường cao áp.
- Các hạt bụi trong khí bị ion hóa và mang điện tích.
- Hạt bụi mang điện sẽ bị hút bám vào các bản cực mang điện trái dấu (thường là bản cực dương).
- Sau một thời gian, bụi được rũ xuống và thu gom ở phễu chứa.
Ứng dụng tại các làng nghề
- Làng nghề tái chế kim loại: lọc bụi kim loại phát sinh từ lò nấu, lò đúc.
- Làng nghề gốm sứ, thủ công mỹ nghệ: xử lý bụi sét, bụi khoáng sinh ra từ lò nung.
- Làng nghề sản xuất vật liệu xây dựng: như nung gạch, vôi, xi măng.
- Làng nghề chế biến than, tro xỉ: xử lý bụi mịn có khối lượng nhẹ.
2.6. Kết hợp nhiều phương pháp
Thông thường trong một hệ thống xử lý khí thải là sự kết hợp của nhiều phương pháp nhằm nâng cao hiệu quả xử lý và kéo dài tuổi thọ của các thiết bị. Chẳng hạn như: Cyclon > Tháp hấp thụ
Cyclon (Cyclone Separator) – Xử lý sơ cấp
- Chức năng chính: Loại bỏ bụi có kích thước lớn (> 5µm), bụi thô, tro bay… ra khỏi khí thải.
- Nguyên lý: Dùng lực ly tâm để tách bụi ra khỏi dòng khí.
- Vai trò: Bảo vệ các thiết bị xử lý phía sau khỏi bị quá tải bụi, giảm chi phí vận hành hệ thống.
Tháp hấp thụ (Tháp rửa khí) – Xử lý khí độc, khí hòa tan
- Chức năng chính: Loại bỏ khí ô nhiễm hòa tan trong nước hoặc phản ứng hóa học được, như: SO₂, HCl, NH₃, Cl₂, H₂S…
- Nguyên lý: Khí ô nhiễm tiếp xúc với dung dịch hấp thụ (như NaOH, H₂SO₄ loãng…) và bị giữ lại, khí sạch đi ra ngoài.
- Vai trò: Xử lý các thành phần khí độc hại còn lại sau khi đã lọc bụi.
Trên đây là một số thông tin về việc xử lý khí thải làng nghề. Nếu bạn đang có nhu cầu tư vấn, thiết kế và thi công hệ thống xử lý khí thải cho nhà máy/cơ sở của mình, xin vui lòng liên hệ qua Hotline: 0938.857.768 Hợp Nhất luôn đồng hành cùng doanh nghiệp trong các dự án xử lý khí thải hiệu quả, đáp ứng quy định về bảo vệ môi trường.
