Sự gia tăng dân số ồ ạt cộng với quá trình công nghiệp hóa mạnh mẽ ở nước ta đã kéo theo nhiều tác động tiêu cực đến môi trường. Trong đó, vấn đề đáng lo ngại là chất thải rắn ngày càng tăng nhanh về số lượng và chủng loại. Tác động của chất thải rắn đến môi trường và cuộc sống như thế nào? Mời quý bạn đọc cùng theo dõi thông tin qua bài viết bên dưới.
1. Tìm hiểu về nguồn sinh ra chất thải rắn
Chất thải rắn được sinh ra từ nhiều nguồn khác nhau như:
1.1. Hoạt động công nghiệp
Quá trình sản xuất sản phẩm, đốt nhiên liệu, bao bì đóng gói sản phẩm, gỗ, nhựa cao su, thực phẩm dư thừa.
Chất thải rắn công nghiệp phát sinh từ 4 nhóm chính:
- Nguyên liệu, bao bì đầu vào
- Quá trình sản xuất: Phế phẩm, sản phẩm lỗi, vật liệu dư thừa sau gia công (kim loại, nhựa, cao su, gỗ…)
- Bảo trì, vận hành thiết bị
- Xử lý môi trường và hoạt động phụ trợ
1.2. Hoạt động nông nghiệp
Rác nông nghiệp từ quá trình trồng trọt, chăn nuôi, quá trình thu hoạch mùa vụ.
- Hoạt động trồng trọt: Phụ phẩm thực vật: rơm rạ, thân cây, lá cây, vỏ trái cây, vỏ hạt, rễ, bao bì hóa chất nông nghiệp: chai lọ thuốc bảo vệ thực vật, phân bón, bao bì hạt giống, vật tư nông nghiệp hư hỏng: dây buộc, màng phủ nông nghiệp, khay ươm, lưới, chậu nhựa, sản phẩm hư hại: nông sản bị dập, hỏng do sâu bệnh hoặc vận chuyển.
- Hoạt động chăn nuôi: Phân rắn của gia súc, gia cầm (phân heo, bò, gà, dê…), chất độn chuồng: rơm, trấu, mùn cưa, bao bì thức ăn chăn nuôi: bao PP, bao bột, bao cám, xác động vật chết hoặc bộ phận loại bỏ sau giết mổ, vật tư chăn nuôi: máng ăn hư, lưới, tấm che, vật dụng nhựa, kim tiêm.
- Hoạt động nuôi trồng thủy sản: Thức ăn thừa, vỏ bao thức ăn thủy sản, lưới, dây, dụng cụ nuôi bị hư hỏng, xác tôm cá chết do dịch bệnh hoặc thay nước, bùn đáy ao sau thời gian nuôi (chứa phân và thức ăn thừa).
1.3. Hoạt động xây dựng
Hoạt động xây dựng là một trong những nguồn phát sinh chất thải rắn lớn nhất, xuất hiện ở hầu hết các giai đoạn của quá trình thi công. Cụ thể, chất thải rắn phát sinh từ chuẩn bị mặt bằng – xây lắp – hoàn thiện – sửa chữa – phá dỡ.
- Hoạt động xây dựng phát sinh chất thải rắn từ mọi giai đoạn thi công, trong đó chủ yếu gồm:
- Đất đá, bê tông, gạch vụn (lượng lớn).
- Bao bì vật liệu xây dựng.
- Vật liệu thừa, hỏng trong thi công.
- Rác sinh hoạt và dụng cụ hư hỏng của công nhân.
1.4. Hoạt động sinh hoạt
Từ hoạt động chuẩn bị, chế biến và tiêu thụ thực phẩm mỗi ngày: Thức ăn thừa, vỏ rau củ, xương, vỏ trái cây, bao bì thực phẩm: túi nilon, hộp xốp, chai nhựa, lon, hộp giấy, khăn giấy lau, giấy gói thực phẩm, chất thải thực phẩm, giấy, nhựa, vải, kim loại, vỏ chai, tã lót.
- Dọn dẹp, vệ sinh nhà cửa: Các sản phẩm thải bỏ trong quá trình sinh hoạt như: Rác quét sàn, bụi bặm, bao bì sản phẩm tẩy rửa, khăn lau, găng tay, bao tay dùng một lần
- Sử dụng đồ dùng gia đình: Phát sinh khi đồ dùng hư hỏng hoặc hết vòng đời: Đồ nhựa (ly, chén, thau, xô…), thiết bị gia dụng nhỏ (bàn ủi, quạt mini…), đồ thủy tinh, gốm sứ bị vỡ
- Hoạt động mua sắm, tiêu dùng; Tạo ra lượng lớn rác bao bì: Túi nilon, hộp nhựa, hộp giấy, vỏ chai nước, chai đồ uống, bao bì mỹ phẩm, dung dịch tẩy rửa
- Vệ sinh cá nhân: Giấy vệ sinh, tả bỉm, băng vệ sinh, bao bì các sản phẩm cá nhân: kem đánh răng, dầu gội, xà phòng
- Trang trí, sửa chữa nhà cửa (quy mô nhỏ): Thùng sơn, bao bì vật liệu, vật liệu xây dựng thừa: vữa, gạch vụn, đồ nội thất hỏng
2. Chất thải rắn tác động đến môi trường như thế nào?
Dưới đây là những tác động của chất thải rắn đến môi trường:
2.1. Gây biến đổi khí hậu (hiệu ứng nhà kính)
Chất thải rắn là một trong những nguyên nhân gây biến đổi đổi khí hậu. Việc phát thải khí mê tan vào không khí ở các bãi chôn lấp rác thải rắn là nguyên nhân khiến trái đất nóng lên. Chất thải hữu cơ bị phân hủy yếm khí tại các bãi chôn lấp tạo thành khí metan. Có đến 18% tổng lượng khí mêtan tham gia vào sự nóng lên của trái đất. Khí metan có khả năng giữ nhiệt trong bầu khí quyển cao gấp 23 lần so với cacbon đioxit (CO2).
2.2. Ảnh hưởng đến chất lượng nước
Chất thải rắn tác động xấu đến nguồn nước thông qua sự rò rỉ rác từ các bãi chôn lấp vào nguồn nước. Trong quá trình chất thải rắn đang phân hủy, nếu nó tiếp xúc với nước nó sẽ hòa tan và tạo ra chất lỏng gây ô nhiễm được gọi là nước thải hoặc nước rỉ rác. Nước rỉ rác chảy vào nguồn nước sẽ gây nhiễm độc tố đến các sinh vật sống trong nước và làm tăng khối lượng trầm tích phải tiến hành nạo vét mỗi năm.
2.3. Tác động đến lượng khí thải carbon
Theo báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường, mỗi năm lượng chất thải rắn sinh hoạt của nước ta trên 12 triệu tấn. Có đến 90% tổng lượng chất thải rắn được xử lý bằng phương pháp chôn lấp. Mật độ carbon trong không khí không ngừng tăng lên qua mỗi năm. Cụ thể là lượng khí thải CO2 gây hiệu ứng nhà kính từ các bãi chôn lấp tăng từ 6.5 triệu tấn năm 2014 lên 8.1 triệu tấn vào năm 2017.
2.4. Ảnh hưởng đến sức khỏe con người
Bãi chôn rác là môi trường lý để các chất hữu cơ trong chất thải phân hủy, thối rữa, lên men, gây mùi khó chịu. Vì vậy vi khuẩn, sinh vật gây bệnh có điều kiện sinh trưởng và phát triển. Đây là nguyên nhân gây các bệnh về đường hô hấp, phế quản, bệnh phổi và nguy cơ gây ung thư.
Để hạn chế những tác động xấu của chất thải rắn ra môi trường, hiện có nhiều phương pháp xử lý như: ủ sinh học, chôn lấp, đốt, tái chế và nhiệt phân.
Tóm lại, chất thải rắn, nếu không được quản lý đúng cách, sẽ tiếp tục trở thành mối đe dọa nghiêm trọng đối với môi trường sống và sức khỏe con người. Từ ô nhiễm đất, nước, không khí đến các hệ lụy kinh tế, xã hội, những tác động này đang hiện hữu và ngày càng gia tăng theo tốc độ phát triển đô thị, công nghiệp. Vì vậy, mỗi cá nhân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý cần nâng cao ý thức, áp dụng các giải pháp giảm thiểu – tái sử dụng – tái chế, đồng thời tuân thủ quy định pháp luật về bảo vệ môi trường. Chỉ bằng những hành động thiết thực hôm nay, chúng ta mới có thể xây dựng một môi trường xanh – sạch – bền vững cho các thế hệ tương lai.
